تعریف تابلو برق: مبانی و اصول مونتاژ تابلو برق
تابلو برق محفظه ای فلزی است که برای حفاظت از تجهیزات الکتریکی مانند فیوز، کنتاکتور، رله، کلید و… در برابر عوامل محیطی مانند گرد و غبار، رطوبت، ضربه و… استفاده می شود. تابلو برق وظایف مختلفی مانند کنترل، حفاظت و توزیع برق را در سیستم های الکتریکی بر عهده دارد. در این مقاله که عنوان آن آموزش مونتاژ تابلو برق هست قصد داریم به طور کامل به بررسی این موضوع بپردازیم پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
انواع تابلو برق: تابلو برق ها را می توان بر اساس معیارهای مختلفی مانند نوع کاربرد، ولتاژ، ابعاد و محل نصب دسته بندی کرد.
بر اساس نوع کاربرد: تابلو برق صنعتی – تابلو برق مسکونی – تابلو برق تجاری – تابلو برق اداری – تابلو برق بیمارستانی
بر اساس ولتاژ: تابلو برق فشار ضعیف (تا 1000 ولت) – تابلو برق فشار متوسط (تا 33000 ولت) – تابلو برق فشار قوی (بالاتر از 33000 ولت)
بر اساس ابعاد: تابلو برق ایستاده – تابلو برق دیواری – تابلو برق رومیزی
بر اساس محل نصب: تابلو برق داخلی – تابلو برق خارجی
اجزای تابلو برق:
- بدنه تابلو: محفظه فلزی که تجهیزات الکتریکی در آن قرار می گیرند.
- تجهیزات الکتریکی: مانند فیوز، کنتاکتور، رله، کلید و…
- سیم و کابل: برای اتصال تجهیزات الکتریکی به یکدیگر.
- سیستم ارتینگ: برای حفاظت از افراد و تجهیزات در برابر برق گرفتگی.
- سیستم تهویه: برای خنک کردن تجهیزات الکتریکی.
اصول و استانداردهای مونتاژ تابلو برق: مونتاژ تابلو برق باید بر اساس اصول و استانداردهای مشخصی انجام شود تا ایمنی و عملکرد صحیح آن تضمین شود. برخی از این اصول و استانداردها عبارتند از:
- استفاده از تجهیزات الکتریکی استاندارد و با کیفیت
- رعایت فاصله های استاندارد بین تجهیزات الکتریکی
- سیم کشی و کابل کشی صحیح و اصولی
- استفاده از سیستم ارتینگ مناسب
- استفاده از سیستم تهویه مناسب
- درج مشخصات فنی تجهیزات الکتریکی روی تابلو
- اخذ مجوزهای لازم از مراجع ذیصلاح
ابزار و تجهیزات مورد نیاز برای مونتاژ تابلو برق:
- ابزار برش و خم کاری
- ابزار عایق بندی
- ابزار سیم کشی و کابل کشی
- ابزار اندازه گیری
- ابزار تست و راه اندازی
نقشه خوانی و سیم کشی تابلو برق
آشنایی با نقشه های برق: نقشه های برق نقشه های فنی هستند که برای نشان دادن نحوه ی اتصال و سیم کشی تجهیزات الکتریکی در تابلو برق استفاده می شوند. نقشه های برق انواع مختلفی دارند، اما رایج ترین آنها عبارتند از:
نقشه شماتیک: این نقشه نحوه ی اتصال تجهیزات الکتریکی به یکدیگر را نشان می دهد.
نقشه مونتاژ: این نقشه محل قرارگیری تجهیزات الکتریکی در تابلو برق را نشان می دهد.
نقشه سیم کشی: این نقشه مسیر سیم ها و کابل ها در تابلو برق را نشان می دهد.
برای خواندن نقشه های برق، باید با علائم و اصطلاحات رایج در آنها آشنا باشید.
اصول سیم کشی تابلو برق: سیم کشی تابلو برق باید بر اساس اصول و استانداردهای مشخصی انجام شود تا ایمنی و عملکرد صحیح آن تضمین شود. برخی از این اصول و استانداردها عبارتند از:
- استفاده از سیم و کابل با سایز مناسب
- رعایت فاصله های استاندارد بین سیم ها
- استفاده از عایق مناسب برای سیم ها
- استفاده از بست های مناسب برای اتصال سیم ها
- مرتب و منظم بودن سیم کشی
انواع سیم و کابل: سیم ها و کابل ها در انواع مختلفی تولید می شوند که هر کدام کاربرد خاص خود را دارند. رایج ترین نوع سیم ها و کابل ها عبارتند از:
سیم مفتولی: این نوع سیم ها از یک رشته سیم مسی تشکیل شده اند و برای سیم کشی داخل تابلو برق استفاده می شوند.
سیم افشان: این نوع سیم ها از چند رشته سیم مسی تشکیل شده اند و برای سیم کشی انعطاف پذیر استفاده می شوند.
کابل: کابل ها از چند رشته سیم مفتولی یا افشان تشکیل شده اند که توسط یک عایق محافظ پوشیده شده اند.
روش های اتصال سیم ها: سیم ها را می توان به روش های مختلفی به یکدیگر و به تجهیزات الکتریکی متصل کرد. رایج ترین روش های اتصال سیم ها عبارتند از:
اتصال با پیچ: این روش برای اتصال سیم ها به تجهیزات الکتریکی استفاده می شود.
اتصال با ترمینال: این روش برای اتصال سیم ها به یکدیگر استفاده می شود.
اتصال با لحیم کاری: این روش برای اتصال دائمی سیم ها به یکدیگر استفاده می شود.
نکات ایمنی در سیم کشی: قبل از شروع سیم کشی، برق را قطع کنید. از ابزار مناسب برای سیم کشی استفاده کنید. از سیم و کابل با سایز مناسب استفاده کنید. از عایق مناسب برای سیم ها استفاده کنید. از بست های مناسب برای اتصال سیم ها استفاده کنید. قبل از وصل کردن برق، سیم کشی را به دقت بررسی کنید.
معرفی تجهیزات و قطعات مورد استفاده در تابلو برق
1. فیوزها: فیوزها برای حفاظت از مدارهای الکتریکی در برابر اضافه جریان استفاده می‌شوند. فیوزها در انواع مختلفی مانند فیوزهای مینیاتوری، فیوزهای کاردی، فیوزهای NH و… تولید می‌شوند.
2. کنتاکتورها: کنتاکتورها برای قطع و وصل مدارهای الکتریکی به صورت اتوماتیک استفاده می‌شوند. کنتاکتورها در انواع مختلفی مانند کنتاکتورهای AC، کنتاکتورهای DC، کنتاکتورهای کمکی و… تولید می‌شوند.
3. رله ها: رله ها برای کنترل و حفاظت از مدارهای الکتریکی استفاده می‌شوند. رله ها در انواع مختلفی مانند رله های مغناطیسی، رله های حرارتی، رله های تایمردار و… تولید می‌شوند.
4. کلیدها و شستی ها: کلیدها و شستی ها برای قطع و وصل مدارهای الکتریکی به صورت دستی استفاده می‌شوند. کلیدها و شستی ها در انواع مختلفی مانند کلیدهای مینیاتوری، کلیدهای اتوماتیک، شستی های فشاری و… تولید می‌شوند.
5. لامپ ها و چراغ های سیگنال: لامپ ها و چراغ های سیگنال برای نمایش وضعیت مدارهای الکتریکی استفاده می‌شوند. لامپ ها و چراغ های سیگنال در انواع مختلفی مانند لامپ های LED، لامپ های نئون، چراغ های چشمک زن و… تولید می‌شوند. در ادامه به شرح و تفصیل هر یک از این تجهیزات و قطعات می‌پردازیم:
1. فیوزها: فیوزها از یک رشته سیم نازک و قابل ذوب تشکیل شده‌اند که در داخل یک محفظه عایق قرار گرفته‌اند. هنگامی که جریان عبوری از فیوز از حد مجاز بیشتر شود، سیم فیوز ذوب شده و مدار قطع می‌شود. فیوزها در انواع مختلفی مانند فیوزهای مینیاتوری، فیوزهای کاردی، فیوزهای NH و… تولید می‌شوند.
2. کنتاکتورها: کنتاکتورها از یک سیم پیچ مغناطیسی، یک هسته آهنی، یک کنتاکت ثابت و یک کنتاکت متحرک تشکیل شده‌اند. هنگامی که به سیم پیچ کنتاکتور ولتاژ اعمال می‌شود، هسته آهنی مغناطیسی شده و کنتاکت متحرک به کنتاکت ثابت وصل می‌شود. با قطع ولتاژ، کنتاکت متحرک از کنتاکت ثابت جدا می‌شود و مدار قطع می‌شود. کنتاکتورها در انواع مختلفی مانند کنتاکتورهای AC، کنتاکتورهای DC، کنتاکتورهای کمکی و… تولید می‌شوند.
3. رله ها: رله ها از یک سیم پیچ مغناطیسی، یک هسته آهنی، یک کنتاکت ثابت و یک کنتاکت متحرک تشکیل شده‌اند. هنگامی که به سیم پیچ رله ولتاژ اعمال می‌شود، هسته آهنی مغناطیسی شده و کنتاکت متحرک به کنتاکت ثابت وصل می‌شود. با قطع ولتاژ، کنتاکت متحرک از کنتاکت ثابت جدا می‌شود و مدار قطع می‌شود. رله ها در انواع مختلفی مانند رله های مغناطیسی، رله های حرارتی، رله های تایمردار و… تولید می‌شوند.
4. کلیدها و شستی ها: کلیدها و شستی ها برای قطع و وصل مدارهای الکتریکی به صورت دستی استفاده می‌شوند. کلیدها و شستی ها در انواع مختلفی مانند کلیدهای مینیاتوری، کلیدهای اتوماتیک، شستی های فشاری و… تولید می‌شوند.
5. لامپ ها و چراغ های سیگنال: لامپ ها و چراغ های سیگنال برای نمایش وضعیت مدارهای الکتریکی استفاده می‌شوند. لامپ ها و چراغ های سیگنال در انواع مختلفی مانند لامپ های LED، لامپ های نئون، چراغ های چشمک زن و… تولید می‌شوند.
انتخاب و نصب صحیح تجهیزات تابلو برق
انتخاب صحیح تجهیزات بر اساس نوع تابلو و کاربرد آن: انتخاب صحیح تجهیزات تابلو برق از اهمیت بالایی برخوردار است. زیرا تجهیزات تابلو برق باید با نوع تابلو و کاربرد آن همخوانی داشته باشند. برای مثال، تجهیزات تابلو برق صنعتی با تجهیزات تابلو برق مسکونی متفاوت است.
نکاتی که باید در انتخاب تجهیزات تابلو برق در نظر گرفته شوند: نوع تابلو برق (صنعتی، مسکونی، تجاری و…) – کاربرد تابلو برق – ولتاژ تابلو برق – جریان عبوری از تابلو برق – ابعاد تابلو برق – برند و کیفیت تجهیزات
نحوه نصب صحیح تجهیزات در تابلو برق: پس از انتخاب صحیح تجهیزات، باید آنها را به درستی در تابلو برق نصب کرد. برای نصب صحیح تجهیزات تابلو برق باید به موارد زیر توجه کرد:
- رعایت فاصله های استاندارد بین تجهیزات
- استفاده از بست های مناسب برای اتصال تجهیزات
- مرتب و منظم بودن سیم کشی و کابل کشی
- رعایت نکات ایمنی
نکات مربوط به سیم کشی و کابل کشی: سیم ها و کابل ها باید با سایز مناسب انتخاب شوند. از عایق مناسب برای سیم ها و کابل ها استفاده شود. سیم ها و کابل ها به طور مرتب و منظم در تابلو برق قرار داده شوند. از بست های مناسب برای اتصال سیم ها و کابل ها استفاده شود.
تست و راه اندازی تابلو برق: پس از نصب صحیح تجهیزات، تابلو برق باید تست و راه اندازی شود. برای تست و راه اندازی تابلو برق باید موارد زیر بررسی شوند:
- صحت عملکرد تجهیزات
- صحت سیم کشی و کابل کشی
- عدم وجود اتصال کوتاه
- وجود ارتینگ مناسب
عیب یابی و رفع مشکلات رایج در تابلو برق
معرفی انواع عیب های رایج در تابلو برق: قطع شدن برق – نوسانات برق – اتصالی – جرقه زدن – داغ شدن بیش از حد تجهیزات – کار نکردن صحیح تجهیزات
روش های عیب یابی تابلو برق: بررسی ظاهری تابلو برق – استفاده از ابزارهای عیب یابی مانند مولتی متر – بررسی نقشه های برق – کمک گرفتن از متخصص برق
رفع عیب های رایج در تابلو برق: تعویض فیوز سوخته – تعمیر یا تعویض تجهیزات معیوب – رفع اتصالی – تنظیم ولتاژ – عایق بندی سیم ها و کابل ها
نکات ایمنی در عیب یابی تابلو برق:
- قبل از شروع عیب یابی، برق تابلو را قطع کنید.
- از ابزار مناسب برای عیب یابی استفاده کنید.
- از عایق بندی مناسب استفاده کنید.
- از دست زدن به تجهیزات برق دار خودداری کنید.
- در صورت عدم تخصص، از یک متخصص برق کمک بگیرید.
معرفی انواع عیب های رایج در تابلو برق:
قطع شدن برق: قطع شدن برق می تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند سوختن فیوز، خرابی کنتاکتور، اتصالی و… باشد.
نوسانات برق: نوسانات برق می تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند نوسانات برق شبکه، خرابی تجهیزات تابلو برق و… باشد.
اتصالی: اتصالی اتصال ناخواسته بین دو سیم یا هادی برق است که می تواند منجر به جرقه زدن، آتش سوزی و… شود.
جرقه زدن: جرقه زدن می تواند ناشی از اتصالی، خرابی تجهیزات و… باشد.
داغ شدن بیش از حد تجهیزات: داغ شدن بیش از حد تجهیزات می تواند ناشی از عواملی مانند خرابی تجهیزات، بار بیش از حد و… باشد.
کار نکردن صحیح تجهیزات: کار نکردن صحیح تجهیزات می تواند ناشی از خرابی تجهیزات، سیم کشی نامناسب و… باشد. روش های عیب یابی تابلو برق:
بررسی ظاهری تابلو برق: اولین قدم برای عیب یابی تابلو برق، بررسی ظاهری آن است. در این مرحله باید به دنبال علائمی مانند سوختن فیوز، خرابی تجهیزات، اتصالی و… باشید.
استفاده از ابزارهای عیب یابی مانند مولتی متر: برای عیب یابی دقیق تر تابلو برق می توان از ابزارهایی مانند مولتی متر استفاده کرد. با استفاده از مولتی متر می توان ولتاژ، جریان، مقاومت و… را اندازه گیری کرد.
بررسی نقشه های برق: نقشه های برق می توانند به شما در عیب یابی تابلو برق کمک کنند. با استفاده از نقشه های برق می توانید مسیر سیم ها، محل قرارگیری تجهیزات و… را پیدا کنید.
کمک گرفتن از متخصص برق: اگر در عیب یابی تابلو برق تخصص کافی ندارید، می توانید از یک متخصص برق کمک بگیرید. رفع عیب های رایج در تابلو برق:
تعویض فیوز سوخته: اگر فیوز سوخته باشد، باید آن را با یک فیوز جدید با همان آمپر تعویض کنید.
تعمیر یا تعویض تجهیزات معیوب: اگر تجهیزات تابلو برق معیوب باشند، باید آنها را تعمیر یا تعویض کنید.
رفع اتصالی: برای رفع اتصالی باید محل اتصالی را پیدا کرده و آن را رفع کنید.
تنظیم ولتاژ: اگر ولتاژ تابلو برق بیش از حد مجاز باشد، باید آن را تنظیم کنید.
آموزش مونتاژ تابلو برق فشار ضعیف
مراحل مونتاژ تابلو برق فشار ضعیف: انتخاب تابلو برق مناسب: اولین قدم برای مونتاژ تابلو برق فشار ضعیف، انتخاب تابلو برق مناسب با توجه به نیاز و کاربرد آن است.
انتخاب و نصب تجهیزات: پس از انتخاب تابلو برق مناسب، باید تجهیزات مورد نیاز مانند فیوز، کنتاکتور، رله، کلید و… را انتخاب و در تابلو برق نصب کرد.
سیم کشی و کابل کشی: پس از نصب تجهیزات، باید سیم کشی و کابل کشی تابلو برق انجام شود. در این مرحله باید به نکاتی مانند سایز مناسب سیم و کابل، عایق بندی مناسب و… توجه کرد.
تست و راه اندازی: پس از سیم کشی و کابل کشی، باید تابلو برق را تست و راه اندازی کرد. در این مرحله باید عملکرد صحیح تجهیزات و تابلو برق بررسی شود.
نکات مربوط به سیم کشی و کابل کشی:
- سیم و کابل باید با سایز مناسب انتخاب شوند.
- از عایق مناسب برای سیم ها و کابل ها استفاده شود.
- سیم ها و کابل ها به طور مرتب و منظم در تابلو برق قرار داده شوند.
- از بست های مناسب برای اتصال سیم ها و کابل ها استفاده شود.
تست و راه اندازی تابلو برق فشار ضعیف: پس از سیم کشی و کابل کشی، باید تابلو برق را تست و راه اندازی کرد. در این مرحله باید موارد زیر بررسی شوند:
- صحت عملکرد تجهیزات
- صحت سیم کشی و کابل کشی
- عدم وجود اتصال کوتاه
- وجود ارتینگ مناسب
انتخاب تابلو برق مناسب: تابلو برق ها در انواع مختلفی مانند تابلو برق های ایستاده، دیواری، رومیزی و… تولید می شوند. برای انتخاب تابلو برق مناسب باید به موارد زیر توجه کرد:
- نوع کاربرد تابلو برق
- ولتاژ تابلو برق
- جریان عبوری از تابلو برق
- ابعاد تابلو برق
- درجه حفاظت تابلو برق
انتخاب و نصب تجهیزات: تجهیزات تابلو برق فشار ضعیف شامل موارد زیر می شوند:
- فیوزها
- کنتاکتورها
- رله ها
- کلیدها و شستی ها
- لامپ ها و چراغ های سیگنال
برای انتخاب و نصب تجهیزات باید به موارد زیر توجه کرد: نوع تابلو برق – کاربرد تابلو برق – ولتاژ تابلو برق – جریان عبوری از تابلو برق – ابعاد تابلو برق
سیم کشی و کابل کشی: سیم کشی و کابل کشی تابلو برق باید بر اساس اصول و استانداردهای مشخصی انجام شود. در این مرحله باید به موارد زیر توجه کرد:
- سایز مناسب سیم و کابل
- عایق بندی مناسب سیم ها و کابل ها
- مرتب و منظم بودن سیم کشی و کابل کشی
- استفاده از بست های مناسب برای اتصال سیم ها و کابل ها
تست و راه اندازی: پس از سیم کشی و کابل کشی، باید تابلو برق را تست و راه اندازی کرد. در این مرحله باید موارد زیر بررسی شوند: صحت عملکرد تجهیزات – صحت سیم کشی و کابل کشی – عدم وجود اتصال کوتاه – وجود ارتینگ مناسب.